ATEŞ, HİPERTERMİ VE HİPERPREKSİ

Ateş, hipertermi ve hiperpireksi eşanlamlı terimler değildir.

• ATEŞ

Ateş, bir birey için çekirdek vücut sıcaklığındaki günlük aralığın üzerinde bir yükselmedir. Normal vücut ısısı kişiye, günün saatine ve ölçüm yöntemine göre değiştiğinden, ateş için evrensel bir eşik yoktur. Normal vücut sıcaklığındaki günlük değişimleri belgeleyen çalışmalara dayanarak, sabah ağız içi sıcaklığı >37.2°C veya öğleden sonra >37.7°C ateş olarak kabul edilebilir. Ancak uygulamada, >37.8°C veya >38°C genel bir sıcaklık eşiği sıklıkla kullanılır. Yaşlı erişkinlerde başlangıç sıcaklığının genç erişkinlerden daha düşük olduğu ve yaşlı erişkinlerde ateş geliştirme yeteneğinin bozulduğu iyi bilinmektedir  Bu nedenle, bu eşiklerden daha düşük sıcaklıklar, yaşlı erişkin hastalarda hala ateşi (ve potansiyel olarak şiddetli enfeksiyonu) yansıtabilir.

• HİPERTERMİ

Vücut ısısı yükselmiş hastaların büyük çoğunluğunda ateş olmasına rağmen, yüksek sıcaklığın hipertermiyi temsil ettiği birkaç durum vardır. Bunlara sıcak çarpması sendromları, bazı metabolik hastalıklar ve termoregülasyona müdahale eden farmakolojik ajanların etkileri dahildir. Ateşin aksine, hipertermi sırasında termoregülatuar merkezin ayarı normotermik seviyelerde değişmeden kalırken, vücut ısısı kontrolsüz bir şekilde artar ve ısı kaybetme yeteneğini geçersiz kılar. Dış kaynaklı ısıya maruz kalma ve içsel ısı üretimi, hiperterminin tehlikeli derecede yüksek iç sıcaklıklara yol açabileceği iki mekanizmadır. Ateş ve hipertermi arasındaki ayrımı yapmak önemlidir. Hipertermi hızla ölümcül olabilir ve tedavisi ateşten farklıdır. Vücut ısısının fizyolojik ve davranışsal kontrolüne rağmen aşırı ısı üretimi kolaylıkla gerçekleşebilir. Örnek olarak, aşırı yalıtkan giysiler, yüksek çekirdek sıcaklığına neden olabilir. Hipertermi en sık olarak sıcak ortamlarda çalışan veya egzersiz yapan ve periferik mekanizmaların kaybedebileceğinden daha hızlı ısı üreten kişilerde görülür.Hipohidrasyon, hiperterminin önemli bir nedenidir.Hipertiroidizm gibi bazı metabolik hastalıklar, çekirdek sıcaklığında hafif yükselmelere neden olabilir. Hipertermi tanısı genellikle önceden ısıya maruz kalma öyküsü veya normal termoregülasyona müdahale eden bazı ilaçların kullanımı nedeniyle konur. Ateşe bağlı yüksek vücut sıcaklığını hipertermiden ayırt etmenin hızlı bir yolu yoktur. Hiperterminin başlangıcından önceki ani olaylar, genellikle nedeninin belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Ancak fizik muayene, bazı hipertermi formlarında klinisyene yardımcı olabilir; örneğin sıcak çarpması sendromlarında ve terlemeyi engelleyen ilaçlar alan hastalarda cilt sıcak ama kurudur.

• HİPERPİREKSİ

Hiperpireksi, şiddetli enfeksiyonları olan hastalarda görülebilen, ancak en yaygın olarak merkezi sinir sistemi kanaması olan hastalarda görülen olağanüstü yüksek ateş (>41,5°C) için kullanılan terimdir. Ateş düşürücüler hiperpireksik ateşte vücut ısısını düşürse de, periferik ısı kayıplarını hızlandırmak için soğutma battaniyeleri ve soğuk su süngeri önerilir. Bununla birlikte, ciltteki soğuk reseptörler reaktif vazokonstriksiyonu tetiklediği ve böylece ısı kaybı mekanizmalarını azalttığı için, antipiretiklerin yokluğunda soğutma battaniyeleri ile periferik soğutma ters etki yapabilir.

Dr. Şenay OKUR