AYAK BİLEĞİ BURKULMALARI

Akut ayak bileği burkulmaları hem birinci basamakta hem de spor hekimliğinde ve acil tıp kliniklerinde yaygın olarak görülmekte ve tekrarlayan yaralanmalar ve fonksiyonel instabilite ile sonuçlanabilmektedir. 🤸‍♀Tekrarlayan instabilite risklerini azaltmak için ilk değerlendirme sırasında doğru tanı ve tedavi önemlidir. Uygun tedavi; kronik tekrarlayan ayak bileği instabilitesini, artritin ilerlemesini ve uzun süreli sakatlık gibi etkileri önleyebilir. 🤸‍♀Ayak bileği burkulmaları, yaralanmanın mekanizmasına (yüksek/düşük enerjili), ayağın pozisyonuna ve eklem üzerindeki dönme kuvvetine ve bağ yapılarını stabilize etmeye bağlı olarak değişir.

1. derece

• Bağ liflerinin hafif gerilmesi ve mikroskobik yırtılması

• Ayak bileği çevresinde hafif hassasiyet, morarma ve şişlik

• Ağırlık kaldırmayla genellikle ağrı olmaz

2. derece

• Bağın kısmi yırtılması

• Ayak bileği çevresinde orta derecede hassasiyet, morarma ve şişlik

• Ağırlık kaldırmayla hafif ağrı

3. derece

• Ligamentin tamamen yırtılması

• Ayak bileği çevresinde belirgin hassasiyet, morarma ve şişlik

• Ağırlık kaldırmayla şiddetli ağrı

Yaralanmanın inversiyon, eversiyon, rotasyonel stres veya doğrudan temas içerip içermediği sorulmalı ve önceki ayak bileği yaralanmalarının geçmişi ve hastanın yaralanmadan sonraki hareket yeteneği dikkate alınmalıdır. Muayeneye inspeksiyon ile başlanmalıdır. Her iki ayak bileği çıplak olarak karşılaştırıldığında gözlenen asimetri, renk farklılığı, lokalize ödem ve varsa cilt lezyonları, ekimozlar yaralanmanın lokalizasyonu hakkında bir fikir verir. Palpasyonda her yapı bilinçli olarak ve ayrı ayrı palpe edilmelidir. İlk olarak kemik yapıların bütünlüğü araştırılır. 

OTTAWA AYAK BİLEĞİ KURALLARI

Akut ayak bileği yaralanmalarındaki radyografi ihtiyacını belirler, gereksiz görüntülemeyi önlemenin hızlı ve doğru bir yoludur. Ayak bileğinin değerlendirilmesi; yürüme kabiliyeti olarak 4 adım yürüyebilmeyi ve her iki malleolün arka kenarı veya ucundaki lokal hassasiyeti (dört nokta) kapsar. Orta ayak değerlendirmesi navikulanın veya beşinci metatars tabanının lokal hassasiyetini içerir. Ottawa ayak bileği kuralları, malleol bölgede ağrı ve aşağıdakilerden herhangi birinin varlığında ayak bileği radyografilerinin alınması gerektiğini önerir:

• Lateral malleolün 6 cm'lik bölümünün posterior kenarı boyunca ya da lateral malleolün ucunda ağrı olması.

• Medial malleolün 6 cm'lik bölümünün posterior kenarı boyunca ya da medial malleolün ucunda ağrı olması.

• 5. Metatars tabanında kemik doku hassasiyeti.

• Navikula üzerinde hassasiyet.

• Yaralanmadan hemen sonra veya ilk değerlendirme sırasında 4 adım ağırlık verememek/yürüyememek

Sarhoşluk, alt ekstremite hissinin azalmasına neden olan durumlar, kafa travması veya işbirliğini zorlaştıracak diğer durumların varlığında bu kurallar kullanılmamalıdır.

Ayak bileği burkulmalarının ilk yönetimi PRICE protokolünü (koruma, dinlenme, buz, kompresyon ve yükseltme) içerir. Ayak ve ayak bileği ilk 48 saat boyunca veya ödem stabil hale gelinceye kadar her iki ila üç saatte bir yaklaşık 20 dakika süreyle soğutulmalıdır. Yaralı ayak bileğinin ilk 72 saat boyunca dinlendirilmesi ve ardından tolere edilebildiği ölçüde aktivitenin kademeli olarak yeniden başlatılması gerekir. Başlangıçta rahatlık için gerekirse koltuk değneği kullanılabilir. Yaralı ayak bileğinin ilk 24 ila 48 saat boyunca mümkün olduğunca sık kalp seviyesinin üzerine çıkarılması yaralanmayla ilişkili şişliği azaltabilir. Ağrı ve ödem düzeldiğinde hareket açıklığı egzersizlerine başlanabilir. Analjezi için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar kullanılabilir.

Dr. Umut KELEŞ

KAYNAKÇA: Acute Ankle Sprain, Scott W. Melanson; Victoria L. Shuman, 2023, NIH