Baş dönmesinin zamanlamasının ve tetikleyicilerinin bağlamla birlikte değerlendirilmesi, altta yatan nedeni değerlendirmede en yararlı yöntemlerdir.

Fizik muayene bulguları (örn. nistagmus) ile baş itme testi, çarpıklık testi ve Dix-Hallpike testi gibi manevralar olası nedenlerin belirlenmesinde değerlidir.

Tuzaklar 

• Hastanın baş dönmesine ilişkin açıklamaları, tanı veya tedavi kararlarının dayandırılacağı güvenilir veya geçerli ayırıcılar değildir; Zamanlama ve tetikleyiciler, altta yatan nedeni belirlemek için daha iyi tarihsel unsurlardır.
• Benign paroksismal pozisyonel vertigoda spontan nistagmus genellikle mevcut değildir.Muayenede bulunursa, altta yatan nedenin vestibüler nörit veya felç olma ihtimalinin çok daha yüksek olduğunu gösterir; bu nedenle yeniden konumlandırma testi konuyla ilgili değildir.
• Ölümcül olabileceği için baş dönmesi nedeni olarak serebellar felci gözden kaçırmamak önemlidir.
• Kusma, serebellar felçte belirgin bir semptom olabilir; bu genellikle takdir edilmez ve felçlerin atlanmasına neden olur.
• Yaş, felç için önemli bir risk faktörüdür ancak geleneksel vasküler risk faktörleri olmayan genç hastalar da felç geçirebilir Genç hastalarda serebellar felcin yaygın bir mekanizması ekstrakranial vertebral arter diseksiyonudur.
• Normal kafa BT bulguları, özellikle akut evrelerde iskemik inmeyi dışlamaz; BT aynı zamanda kemik artefaktları nedeniyle posterior fossayı da yetersiz şekilde görüntülemektedir.

Tetikleyiciler veya ağırlaştırıcı faktörler

• Baş hareketi: Başın hareket ettirilmesiyle vertigodan kaynaklanan baş dönmesi daha da kötüleşir.
• Pozisyon değişiklikleri (yatmadan ayağa kalkmaya): Ortostazın neden olduğu baş dönmesi, oturma pozisyonundan ayağa kalkma veya oturma veya yatma pozisyonundan ayağa kalkma ile tetiklenir 
• Akut veya kronik ataklar
  •  Akut ataklar vestibüler nörit veya serebellar felci düşündürür. Sürekli baş dönmesi veya vertigo, psikojenik nedenleri, fonksiyonel nörolojik bozukluğu veya ilaçların yan etkilerini gösterir.
  • Kronik baş dönmesi, aşağıdaki gibi sağlık faktörlerinin değerlendirilmesini hızlandırmalıdır:
    • Depresyon
    • Endişe
    • Panik
    • Uyku bozuklukları
    • Kronik hastalıkların yetersiz kontrolü
    • İlaçlar
  • Tekrarlayan aralıklı saldırılar Spontan olanlar Meniere hastalığını veya vestibüler migreni düşündürür.
  • 5 yaşından küçük çocuklarda kümeler halinde meydana gelen spontan kısa ataklar, çocukluk çağının tekrarlayan vertigosu olarak da bilinen benign paroksismal çocukluk çağı vertigosunu düşündürür.
  • Tetiklenen ve epizodik olanlar benign paroksismal pozisyonel vertigo veya posterior fossa yapısal lezyonlarını düşündürür.

Primer nörolojik bozukluğu gösterebilecek ilişkili nörolojik semptomlar şunları içerir: 

• Desteksiz otururken, ayakta dururken veya yürürken dik duruşu sürdürmede zorluk
• Dizartri
• Afazi
• Zayıflık
• Uyuşma
• Koordinasyon

Diğer belirtiler 

Bulantı ve kusma--->vestibüler nörit ve serebellar felç dahil olmak üzere birçok süreci düşündürür.

İşitme kaybı--->Meniere hastalığıyla ilişkilidir.

Baş ağrıları--->vestibüler migreni, serebellar felci veya beyin sarsıntısı sonrası sendromu düşündürür.

Göğüs ağrısı--->akut koroner sendrom, aort diseksiyonu, pulmoner emboli veya panik bozukluğunu düşündürür.

Çarpıntı-aritmi--->panik atak veya hipoglisemiyi düşündürür.

Nefes darlığı--->akut koroner sendromu veya pulmoner emboliyi düşündürür.

Boyun ağrısı--->servikal miyelopati veya miyokard enfarktüsü/stabil olmayan anjina ile ilişkilidir.

Ateş--->sepsis ve diğer enfeksiyonlarla ilişkilidir.

Aşağıdaki öngörücü risk faktörlerine sahip hastalar için kritik bir merkezi sinir sistemi sürecinin olasılığını göz önünde bulundurun 

• 60 yaş üstü yaş
• Dengesizlik belirtisi veya ataksi bulgusu
• Fokal nörolojik semptomlar veya eksiklikler
• Felç geçmişi
• Diyabet dahil vasküler risk faktörleri      

  Dr.Hilal Yağcı            

Kaynakça:CLİNİCALKEY,CLİNİCAL OVERVİEW,Dizziness and Giddiness