DELİRYUM

Deliryum, anormal ve dalgalanan dikkat ile karakterize akut bir zihinsel durum değişikliğidir. Farkındalık düzeyinde bir bozulma ve dikkati yönlendirme, odaklama, sürdürme ve kaydırma yeteneğinde azalma vardır. Deliryum sendromu tıbbi bir durumun fizyolojik bir sonucu olabilir veya birincil nörolojik bir nedenden kaynaklanabilir. Deliryum, tıbbi-cerrahi ortamda açık ara en sık görülen davranış bozukluğudur. Genel olarak farkındalık, dikkat ve biliş gün boyunca dalgalanır. Ayrıca, deliryum hastalarında düzensiz düşünce ve değişen bilinç düzeyi, algısal bozukluklar, uyku/uyanıklık döngüsünde bozukluk, psikomotor aktivitede artış veya azalma, oryantasyon bozukluğu ve hafıza bozukluğu vardır.

• Dalgalanan seyirle akut başlangıçlı zihinsel durum değişikliği
• Dikkat eksiklikleri
• Karışıklık veya düzensiz düşünme
• Değişen bilinç düzeyi
• Algısal bozukluklar
• Uyku/uyanıklık döngüsünün bozulması
• Değişen psikomotor aktivite
• Oryantasyon bozukluğu ve hafıza bozukluğu
• Diğer bilişsel eksiklikler
• Davranışsal ve duygusal anormallikler

Madde intoksikasyonu deliryumu Madde yoksunluğu deliryumu İlaca bağlı deliryum Başka bir tıbbi duruma bağlı deliryum Çoklu etiyolojilere bağlı deliryum

• Hiperaktif: Bireyin, duygudurum değişkenliği, ajitasyon ve/veya tıbbi bakımla işbirliği yapmayı reddetmenin eşlik edebileceği hiperaktif düzeyde bir psikomotor aktivitesi vardır.
• Hipoaktif: Bireyin, uyuşukluğa yaklaşan uyuşukluk ve uyuşukluğun eşlik edebileceği hipoaktif düzeyde bir psikomotor aktivitesi vardır.
• Karışık düzeyde aktivite: Bireyin dikkati ve farkındalığı bozulsa da normal düzeyde psikomotor aktiviteye sahiptir. Ayrıca aktivite düzeyi hızla dalgalanan bireyleri de içerir.

Patofizyoloji Deliryumun patofizyolojisi tam olarak anlaşılamamıştır ancak yaygın nörolojik fonksiyon bozukluklarına bağlıdır. Deliryum, serebral oksidatif metabolizmayı azaltan veya değiştiren birçok patofizyolojik bozukluğun son ortak yoludur. Bu metabolik değişiklikler çoklu nöronal yollarda ve sistemlerde yaygın bozulmaya neden olur.

TEŞHİS

Tanı iki aşamalı bir süreçtir. İlk adım, ayrıntılı bir öykü, dikkat odaklı bir yatak başı zihinsel durum muayenesi deliryumun tanınmasıdır. İkinci adım, çok sayıda potansiyel tanı arasından nedeni belirlemektir. Klinik bulgular nedene dair çok az ipucu sunduğundan ayırıcı tanıda genel öykü, fizik muayene ve laboratuvar değerlendirmeleri hayati öneme sahiptir.

Laboratuvar

Başlangıç testleri - Elektrolitler ve kalsiyum - Böbrek fonksiyonları - Karaciğer fonksiyonları - Glukoz - Tam kan - Kültür ve duyarlılıkla birlikte idrar tetkiki - Toksikoloji taraması

Belirti ve bulgulara göre ileri testler - Arter kan gazı - TSH Kardiyak enzimleri

AYIRICI TANI 

• Deliryumdan ayrılması gereken diğer hastalıklar
• Psikiyatrik hastalıklar
• Semptomlarda deliryum için tipik olan fluktuasyon yoktur
• Bilinç durumunda genellikle değişiklik yoktur
• Deliryum klasik olarak vizüel halüsinasyonlarla, psikiyatrik hastalıklar işitsel halüsinasyonlarla ilişkilidir
• Demans
• Deliryum hızlı başlar, demansta ise yavaş ilerleyen, sinsi bir gidiş vardır ve semptomlarda
• Fluktuasyon yoktur
• Demans bilinç durumunda akut değişikliklerle ilişkili değildir.
• Deliryum olarak tanımlandıktan sonra altta yatan sebep için ayrımlamak biraz kapsamlıdır

TEDAVİ Deliryum tedavisinde birkaç adım vardır. İlk olarak tedavi nedeni bulmaya ve ortadan kaldırmaya yöneliktir. İkincisi, deliryum sıvı ve elektrolit dengesine, beslenme durumuna ve enfeksiyonların erken tedavisine dikkat edilmesini içeren semptomatik önlemlerle yönetilir. Üçüncüsü, yönetim çevresel müdahalelere odaklanır. Bir takvim, saat, aile fotoğrafları ve kişisel nesneler sağlayarak yabancılığı azaltın.               

KAYNAKÇA: [i] Delirium in Inpatients, Ferri, Fred F., MD [ii] DELİRYUM Lori A. Stolz. Arthur B. Sanders   [iii] DELİRYUM Lori A. Stolz. Arthur B. Sanders   [iv] Delirium in Inpatients, Ferri, Fred F., MD