DİSFAJİ (YUTMA GÜÇLÜGÜ)
TANIM: Yutma güçlüğü
- Nöromuskuler veya mekanik olabilir
ETİYOLOJİ
- Orofaringeal (geçiş) disfaji: Ağızdan proksimal özofagusa iletimde zorluk (yutkunmayı başlatmada zorluk) - Katı gıdaları sıvılara göre daha kolay yutma - Anlık, yutkunmanın birkaç saniyesi içinde - Nazal veya oral regujitasyon, öksürme, tıkanma ile ilişkili - Genellikle bulbar kas güçsüzlüğü veya koordinasyonda azalma ile sonuçlanan bir nöromuskulerhastalık sonucu oluşur. ▫️Özofagial (transport) disfaji: - Özofagus boyunca normal geçişin yetersizliği - Yutkunmadan sonraki birkaç saniye içinde retrosternal takılma hissi - Nokturnal regurjitasyon/aspirasyon - Salya akması veya sindirilmemiş gıda ve sıvılarınregurjitasyonu (özofagial tıkanma için karakteristik) - Motilite bozukluğu vs. Mekanik tıkanıklık
- Fonksiyonel disfaji: - Dışlama tanısı - Tüm tanısal araştırmalar sonucu mekanik veya nöromuskuler patolojiye dair bulgu olmaması - Semptomların süresi> 12 hafta
- Odinofaji: - Yutkunmakla ağrı - Tek başına görülen, ama çoğunlukla başka bir patolojiyle ilişkili, bir durum
- Ağrı şekli: - Genel olarak disfajiyle olan ağrının lokalize edilmesi zor, orofarengeal kaynaklıysa daha iyi lokalize edilebilir. - Üst özofagusta somatik sinir lifleri mevcut, ağrıdaha iyi lokalize edilir. - Alt özofagustaki visseral ağrı zayıf lokalize edilir ve AKS’deki ağrıdan ayırt edilmesi zor olabilir. 🔸
TANI BELİRTİ VE BULGULAR
- Yutmayı başlatmada güçlük
- Yutma sonrası gıda takılması hissi
- Yedikten sonra öksürük/tıkanıklık Gag refleksinde ve gıda parçasını temizleme kabiliyetinde zayıflama
- Ses değişiklikleri/disfoni
- Ağız sulanması/salya akması
- Dizartri
- Göğüs ağrısı
- Hikaye
Katı, sıvı gıdaları veya her ikisini de yutmakta güçlük oluyor mu?
- Katı ve sıvı gıdalarda yutma güçlüğü nöromuskuler bozukluk düşündürür. Sadece katı gıdalarda yutma güçlüğü varsa veyakatı gıdadan sıvı gıdaları da yutmakta güçlüğe ilerleme olursa mekanik anormallik düşündürür.
Yutkunmayı takiben ne kadar zaman sonra şikayetler ortaya çıkıyor? -
- Şikayetler hemen başlıyorsa orofarengeal sebepleri düşündürür. - Gecikmiş (saniyeler sonra) başlangıç özefageal sebepleri düşündürür.
Şikayetler aralıklı mı, ilerleyici mi? -
- Aralıklı şikayetler özofagial mukozal halkaları veya webleri düşündürür. - Şikayetlerin ilerleyici olması peptik veya malign striktürleri düşündürür. - Motilite bozukluklarında şikayetler aralıklı veya ilerleyici olabilir. ▪️
Şikayetler ne zamandır mevcut?
- Akut başlangıç, daha ön planda akut olarak hayatı tehdit edebilecek bir etiyolojiyle ilişkilidir. - Akut başlangıçlı disfajinin en sık sebebi gıdanın tıkamasıdır. - Malignensi de progresif, görece hızlı ilerleyen disajiye sebep olabilir. ▪️
İlişkili başka şikayetleri var mı?
- Örn; nazal regurjitasyon, tıkanma hissi, göğüste yanma hissi, kilo kaybı ▫️
Fizik Muayene
Genellikle kayda değer bulgu yoktur.
- Orofaringeal inspeksiyon
- Pulmoner ve kardiyak oskültasyon
- Nörolojik muayene, kranial sinirlere daha çok odaklanılmalı (özellikle V, VII, IX, X, XII)
TEMEL TETKİKLER
- Yeterli havayolu değerlendirmesi
- Detaylı, eksiksiz nörolojik muayene
TANISAL TESTLER VE DEGERLENDİRME EKG:
- Göğüste rahatsızlık hissi olanlarda kardiyak etiyolojiyi düşün.
- Görüntüleme
- Göğüs radyografisi: -Akalazyada özofagusun yiyeceklerle dilate olması mediastende genişleme gibi görülebilir, posterior mediastende hava-sıvı seviyesi olabilir. - Aspirasyon pnömonisi - Dışardan bası yapan kitle
- Yumuşak dokuya yönelik lateral boyun radyografisi
- Modifiye baryum yutma (katı bir gıda ile) veya videofloroskopi: - Özofagial anatomiyi tanımlar - Fonksiyonları değerlendirir - Endoskopi yapılabilecekse bu tetkikler uygulanmamalı Baş bölgesine yönelik BT /MRI: - Yeni başlangıçlı nöromuskuler disfaji varsa endikedir.
- Tanısal Prosedürler/Cerrahi Çoğunlukla ayaktan hasta takibi sırasında yapılır.
Üst endoskopi: Obstruksiyonu rahatlatmak ve özofagial anatomiyi görmek için uygulanır. - Endike olduğu durumlarda mümkünse biyopsi alınır. Özofagial manometri Fiberoptik nazofaringeal laringoskop
Dr. Şevval Yılmaz