PROKSİMAL BEŞİNCİ METATARS KIRIKLARI
Proksimal beşinci metatarsın kırıkları, tanı konması bakımından bizi zorlayıcı kırıklardır. Üstelik lokasyonda milimetrelik bir fark, çok farklı bir prognoz ve tedavi planına yol açabilir ve yetersiz bir tedavi rejimi ;gecikmiş kaynamaya, yeniden yaralanmaya ve kronik sakatlığa neden olabilir.
SINIFLANDIRMA
-Tüberkül avulsiyon kırıkları
-Akut proksimal diyafiz kırıkları
-Proksimal diyafizin stres kırıkları
PROGNOZ VE TEDAVİ
Bu üç tip arasında önemli ölçüde farklılık gösterir. Ayrımında en çok zorluk çekilen iki grup : Proksimal diyafizin akut kırıkları ile stres kırıklarıdır. Akut kırıklar, kronik semptomların prodromundan yoksundur, aniden ortaya çıkar ve ilk radyografilerde normal çevreleyen kemik ile keskin bir kırık çizgisi gösterir. Stres kırıkları genellikle kronik ağrı prodromundan sonra ortaya çıkar ve yaşlarına göre karakteristik bir radyografik görünüme sahiptir.
GÖRÜNTÜLEME
Üç temel kırık tipini ayırt etmenin en kolay yolu ise kırık hattının medial ucunu bulmak ve yerini dördüncü ve beşinci metatarsların tabanları arasında uzanan intermetatarsal eklemle karşılaştırmaktır.Her kırık daha sonra aşağıdaki şekilde ayırt edilebilir:
Stiloid kırıklar intermetatarsal eklemin proksimalinden çıkar. Akut proksimal diyafiz kırıkları intermetatarsal eklem içine veya içine doğru uzanmaktadır Stres kırıkları tipik olarak intermetatarsal eklemin distalinden çıkar veya uzanır. Beşinci metatarsın kan akışındaki varyasyonlar, kırık iyileşmesinin patofizyolojisini açıklamaya yardımcı olur. Tüberosite, çoklu metafizyal damarlardan ve besin arterinin dallarından kan alır; proksimal diyafiz kan beslemesini yalnızca besleyici arterden alır. Bu nedenle proksimal diyafizde bir kırılmanın kan akışını bozması daha olasıdır, bu da iyileşmeyi engeller ve kaynamama riskini artırır.
Tüberkül Avulsiyon Kırıkları: Avulsiyon kırıkları intermetatarsal eklemin proksimalindeki tuberositede (styloid) oluşur.Bu kırıklar tipik olarak iyi sonuç verir. Ayak ve ayak bileği plantar fleksiyondayken (örneğin, bir basketbol oyuncusu beceriksizce yere indiğinde veya bir koşucu düz olmayan bir yüzeyde ayak bileğini ters çevirdiğinde) ayak ve ayak bileğinin zorla ters çevrilmesiyle oluşur. Tüberkül kırıkları ayak bileği inversiyonu ile meydana geldiği ve semptomlar genellikle hafif olduğu için, hastalar sıklıkla birinci basamak sağlık kuruluşlarına ayak bileği burkulmasından şikayet ederler. Standart ayak radyografileri alınmalıdır; ayak bileği radyografileri bazen ayak filmlerinde görülmeyen kırıkları ortaya çıkarır. Acil sevk nadiren gereklidir. Yer değiştirme, küboid ile eklem yüzeyinde 1 ila 2 mm'den fazla adım atma, diğer ilişkili kırıklar veya semptomatik kaynamama olduğunda ortopedik sevk önerilir.
Proksimal Diyafizin Akut kırıkları: Proksimal diyafizin akut kırıkları intermetatarsal eklem seviyesinde oluşur . Hastalar ayak bileğinin önünde ayağın lateral tarafında ağrı tarif ederler, ağırlık taşımakta zorlanırlar ve çevrede ödem ve ekimoz olabilir. Belirgin bir yaralanmayı takiben ani başlayan ağrı, akut bir kırığı düşündürür. Akut beşinci metatars diyafiz kırıklarının kırık hattı tipik olarak dördüncü ve beşinci metatarsın tabanları arasındaki eklem içine veya ona doğru uzanır. Acil sevk nadiren gereklidir. 2 mm'den fazla yer değiştiren kırıklar iç tespit gerektirir ve hasta sevk edilmelidir.
Proksimal Diyafizin Stres Kırıkları: Beşinci metatarsın stres kırıkları, ağırlıklı olarak genç sporcularda kronik ve tekrarlayan mikrotravmadan kaynaklanır. Akut diyafiz ve tüberkül avulsiyon kırıklarından çok daha az sıklıkla meydana gelirler, ancak sık görülmemelerine rağmen,gecikmiş kaynama ve kaynamama eğilimleri nedeniyle özel ilgiyi hak ederler. Hastalar genellikle başvurudan birkaç ay öncesine kadar, egzersiz veya diğer ağırlık kaldırma aktiviteleri sırasında karakteristik olarak daha yoğun olan bir ağrı prodromu yaşarlar. Kırık bölgesinde hassasiyet mevcuttur. Ödem ve ekimoz olabilir. Bu yaralanmaların kronik doğası nedeniyle, gerektiğinde acil sevk nadiren yapılır.Tüm Torg derece II ve III stres kırıkları için cerrahi yönlendirmeyi öneriyoruz (Derece 1B). Tüm Torg derece I stres kırıkları için cerrahi sevk öneriyoruz (Derece 2C).
Dr. Ceren DEMİRCAN