🦷PULPİT🦷
🦷 Diş pulpası sert dokularla kapsüllenmiştir ve bu nedenle doğrudan görsel veya dokunsal muayeneye veya biyopsi için numune almaya uygun değildir. Klinisyen pulpa tanısına ulaşmak için hastalığın belirti ve semptomlarına, klinik testlerin sonuçlarına ve radyografik görüntülemeye güvenmelidir.
🦷 Herhangi bir endodontik prosedür düşünülmeden önce bir tanı elde edilmelidir. Toplam nekroz hariç, hastalığın çeşitli aşamalarında pulpanın histolojik incelemesi, pulpanın farklı alanlarının farklı normallik, inflamasyon veya nekroz aşamalarına sahip olabileceğini ortaya koymaktadır. Gerçekten de, geri dönüşümlü pulpitisten geri dönüşümsüz pulpitise ve daha sonra nekroza ilerleme kademelidir ve pulpanın küçük bölümlerinde herhangi bir zamanda meydana gelir, dolayısıyla klinik tanıyı zorlaştırır
Geri Dönüşümlü Pulpitis
🔴Pulpal inflamasyon, çürük lezyonunun veya çatlak, servikal aşınma, taç yıpranması veya kırılması gibi diğer tahrişlerin başlamasıyla veya sağlam bir diş üzerinde yapılan bir diş işlemine yanıt olarak başlar. Bu dış uyaranlar pulpanın biyolojik veya fiziksel tahrişine yol açar ve tahriş bölgesinin yakınında artan inflamatuar yanıt alanıyla sonuçlanır. Bu yanıtın bir örneği, servikal aşınma veya diş taşı temizliği ve kök düzeltme ile tedavi edilen ataşman kaybıyla ilişkili dentin aşırı duyarlılığı olabilir.
🔴Klinik olarak geri dönüşümlü pulpitisli hastada genellikle semptom görülmez veya pulpada hafif hiperaljezi olabilir. İkincisi, süresi kısa olan artan keskin ağrı (termal değişikliklerle birlikte) olarak ifade edilir. Çürük bir lezyonun restorasyonu veya aşırı duyarlı dentinin duyarsızlaştırılması gibi geri dönüşümlü pulpitise neden olan klinik problemin düzeltilmesi, semptomların iyileşmesi ve çözülmesiyle sonuçlanır.
Geri Dönüşümsüz Pulpitis
⚫Geri dönüşümlüden geri dönüşümsüz pulpitise geçiş kademelidir ve semptomlardaki değişikliklerle ilişkili olabilir veya olmayabilir.
⚫Geri dönüşümsüz pulpitis, histolojik olarak pulpada şiddetli inflamasyon ve kısmi nekroz alanlarının varlığı ile karakterize edilir, genellikle çürük maruziyet alanının yakınındadır. Tipik olarak pulpanın bir kısmında mikrobiyal istila vardır ve mikrobiyal enfeksiyonu duvarlamaya çalışan yoğun inflamatuar yanıt vardır. Pulpa dokusunun geri kalanında tipik olarak hafif inflamasyon vardır veya hiç inflamasyon yoktur ve bu nedenle klinik canlılık testine yanıt verir.
⚫Geri dönüşümsüz pulpitis, şiddetli spontan ve kalıcı ağrıyla veya daha hafif semptomlarla veya ağrının olmamasıyla ilişkili olabilir. Ağrının geri dönüşümsüz pulpitis ile ilişkisi tutarlı olmadığından, geri dönüşümsüz pulpitisin tanısı zor olabilir.
KLİNİK VE TANI
🩺 Hasta dişte keskin, zonklayıcı bir ağrıyla başvurur. Bu ağrı genellikle hasta yatar pozisyondayken daha da kötüleşir. Bu kişi etkilenen dişteki boşluğun farkında olabilir veya olmayabilir. Başlangıçta sıcak uygulamasıyla ağrı azalır, soğuk uygulamasıyla ise artar, ancak durum ilerledikçe sıcak uygulaması ağrıyı kötüleştirir, buz uygulaması ise dramatik olarak hafifletir. (Hasta kendi buz kabıyla gelebilir ve dişin üzerinde buz kalmadığı sürece muayeneye izin vermeyebilir.) Ağız muayenesinde yüz veya diş eti şişmesi olmaksızın diş boşlukları (çürük) veya geniş bir diş restorasyonu ortaya çıkarılabilir.
Klinik muayene ile uygun tanıya ulaşılır Rahatsız edici dişin yeri, Ağrının ne zaman başladığı, Ağrının yoğunluğu ve süresi, Ağırlaştırıcı veya hafifletici faktörler (sıcak veya soğuk uygulama dahil) Ağrının tanımı (donuk, keskin, zonklayıcı) da dahil olmak üzere kapsamlı bir diş öyküsü alınır Diş çürüğü, açığa çıkmış dentin, derin veya kusurlu restorasyon veya travma olup olmadığına bakılır. Selülit veya yüz şişmesi olmadığını doğrulanmalıdır.
TEDAVİ
NE YAPILMALI?
💊Diş takibi ayarlanıncaya kadar ağrının sürekli olarak giderilmesi için yeterli ağrı kesici ilaç verilmeli ve reçete edilmelidir. **Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAID'ler) diş ağrısı için mükemmeldir* ve sıklıkla yeterlidir veya asetaminofen ile kombinasyon halinde uygulanabilir.
💊Hastanın her 6 saatte bir 600 mg ibuprofen (10 mg/kg çocuk maksimum dozu 600 mg) ve 1000 mg asetaminofen (15 mg/kg çocuk maksimum dozu 1000 mg) kullanmasını sağlanabilir. Hastanın her 3 saatte bir önce birini, sonra diğerini alacak şekilde tedavisi düzenlenebilir.
💊Narkotik ağrı kesici ilaçlar genellikle diş ağrısı için gerekli değildir ancak kesinlikle gerekliyse sinerjistik analjezi için reçete edilebilir. Bir diş hekimi ile takip randevusuna kadar hastanın ağrısının yönetilmesine yardımcı olmak için gerekirse beş tablet hidrokodon veya oksikodon için küçük bir reçete yazılabilir.
💊Şiddetli ağrı, bupivakain %0,5 veya ropivakain %0,5 gibi uzun etkili lokal anesteziklerle sinir bloğu yapılmasını gerektirebilir.
💊Eğer boşluk varsa, karanfil yağına (öjenol) batırılmış küçük bir pamuklu bez yerleştirilebilir. Pamuk, açıklığın üzerine çıkmadan (karşı dişe çarpacağı yerde) boşluğu gevşek bir şekilde doldurmalıdır. Öjenolün bir alternatifi, içindekilerin küçük pamuklu betiği ıslatabilmesi için açılan bir benzonatat perlesidir (Tessalon). Alternatif olarak benzonatat perles reçete edilebilir ve hasta tekrarlanan topikal anestezi için bunları ısırabilir.
💊Acil kesin tedavi (çürüklerin çıkarılması, pulpanın çıkarılması veya dişin çıkarılması) için hastayı bir diş hekimine yönlendirin.
NE YAPILMAMALI?
❌Selülit veya görünür apse oluşumu belirtisi yoksa antibiyotik yazılmamalı.
❌Diş boşluğu öjenolle ıslatılmış pamukla sıkıca kapatılmamalı. Apse gelişirse bu boşluk drenaj için bir yol görevi görebilir.
Dr. Öykü ATAŞ
KAYNAKÇA:
Philip M. Buttaravoli MD, FACEP, Stephen Leffler MD, FACEP and R. Ramsey Herrington MD, FACEP, Dental Pain, Pulpitis, Minor Emergencies, Chapter 49, 206-208
Brooke Blicher, Walton Richard E. and Mahmoud Torabinejad, Endodontic Diagnosis and Treatment Planning , Endodontics: Principles and Practice, 4, 61-82.e1
Christine Sedgley, Renato Silva and Ashraf F. Fouad, Pathogenesis of Pulp and Periapical Diseases Endodontics: Principles and Practice, 1, 1-22.e1
Christine Sedgley, Renato Silva and Ashraf F. Fouad, Pathogenesis of Pulp and Periapical Diseases, Endodontics: Principles and Practice, 1, 1-22.e1