Senkop, serebral hipoperfüzyonun neden olduğu, genellikle kalp debisi veya sistemik kan basıncındaki bir düşüşten kaynaklanan, hızlı, tam ve spontan iyileşmeyle birlikte; geçici, spontan bilinç ve postüral ton kaybı olarak tanımlanır.
Bilinç kaybı tipik olarak saniyeler ila dakikalar arasında sürer ve zihinsel durumda kalıcı herhangi bir değişikliğe sebep olmaz. Baş dönmesi, genel kas zayıflığı, sersemlik, görsel bulanıklık, kulak çınlaması ve gastrointestinal semptomlarla karakterize edilen bir semptom kompleksini ifade eder. Hasta solgun görünebilir, üşüyebilir veya "terli" olabilir. Bilinç kaybının başlangıcı genellikle kademelidir ancak kardiyak aritmi gibi belirli durumlarla ilişkiliyse veya yaşlılarda hızlı olabilir. Kademeli başlangıç, hastaların kendilerini düşme ve yaralanmalardan korumalarına olanak tanıyabilir. Nabız genellikle zayıf ve yavaştır çünkü hastalar kısa süreliğine bradikardik (parasempatik tondan dolayı) ve vazodilate olabilir. Solunum sığ olabilir ve kan basıncı zar zor elde edilebilir. Bayılma atağı hastanın yatay hale gelmesiyle düzeldikçe hastanın solgunluğu normale döner, nefes alma daha düzenli hale gelir, nabız ve kan basıncı normalleşir. Bayılmanın ardından hastada bir miktar zayıflık hissi yaşanır, ancak postiktal durumun aksine kafa karışıklığı, baş ağrıları ve uyuşukluk nadirdir.
Dikkatli bir öykü almak, senkop atağının etiyolojisini belirlemenin anahtarıdır.
Özellikle ;ortam (örneğin, işemeden sonra banyo, büyük bir yemekten sonra restoran, kan alma, kalabalık bir yer), vücut pozisyonu (örneğin, oturmuş, yüzüstü, ayakta durma, pozisyon değiştirme) ve bağlam (örneğin, efor, duygusal olay, ağrılı uyaran, açlık durumu) oluşturulmalıdır. Herhangi bir kardiyopulmoner rahatsızlıkta olduğu gibi yaş, mevcut ilaçlar, önceki senkop öyküsü, aile öyküsü ve geçmiş tıbbi öykü önemlidir. Dikkatli bir ilaç tedavisi öyküsü aynı zamanda ilaca bağlı ortostatik hipotansiyon tanısına da yol açabilir. Ailedeki herhangi bir ani kardiyak ölüm, tekrarlayan senkop, önemli disritmi veya erken KAH öyküsü, kardiyak senkop endişesini artırmalıdır. Vazovagal senkop ataklarını (bazen basit bayılma olarak da bilinir) hızlandıran faktörler arasında duygusal stres, hoş olmayan görsel uyaranlar, uzun süreli ayakta durma, damar yolu vb işlemler ve ağrı yer alır. Acil servise başvuran hastalarda hemoglobin, elektrolitler ve glikozu içeren rutin kan tahlili yapılması endikedir. Senkopla başvuran tüm hastalarda EKG gereklidir. Kardiyovasküler etiyolojiden şüpheleniliyorsa, ileri tetkikler arasında kardiyak enzimler, sürekli kardiyak izleme/takip ve ekokardiyogram yer alır. Serebrovasküler etiyolojiden şüpheleniliyorsa, daha ileri incelemeler; BT, karotis Doppler ultrasonu, beyin MRI içerir. Nöbet şüphesi varsa elektroensefalografi (EEG) gösterilir.
NEDENLERİ
1. Kardiyovasküler bozukluklar
• Kardiyak aritmiler (hem taşi hem de bradiaritmiler)
• Yapısal ve obstrüktif bozukluklar (kapak anormallikleri, HOCM, MI, PE)
2. Serebrovasküler nedenler
3. Kan akışı ve damar tonusu bozuklukları
• Vazovagal (nörokardiyojenik)
• Ortostatik hipotansiyon (ilaçlar, otonomik yetmezlik, periferik nöropati, kan akışında azalma)
• Durumsal (öksürük, işeme, dışkılama, yemek sonrası, yutkunma)
• Karotis sinüs senkopu
4. Senkopu taklit eden diğerleri
• Nöbetler • Metabolik (hipoglisemi, hipoksi, semptomatik anemi)
• Psikojenik (panik atak)
AYIRICI TANI
1. Nöbet: Aura, tonik-klonik aktivite, uzamış bilinç kaybı, idrar ve/veya gaita inkontinansı, dil ısırma ve bilinç açıldıktan sonra bilinç bulanıklığının eşlik ettiği nöbetler. Bunlar senkopu nöbetlerden ayırır.
2. Hipoglisemi.
3. Panik atak: Yaklaştığını hissetme, çarpıntı, hava açlığı, ağız çevresi ve parmak uçlarında karıncalanma.
Dr. Umut KELEŞ
KAYNAKÇA: Episodic Impairment of Consciousness, Daniel Winkel and Dimitri Cassimatis, Bradley and Daroff's Neurology in Clinical Practice, 2, 8-16.e1, Eighth Edition, 2022 Syncope, Marc Probst, Rosen's Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice, 11, 109-116.e1, Tenth Edition Syncope, Shamai A. Grossman; Madhu Badireddy, NIH, 2023