Sialolithiasis: (Tükürük Kanalı Taşları)

Tanıtım

En sık 30 ila 60 yaş arası erkeklerde yaygın olmasına rağmen, herhangi bir demografik grup hastada tükürük kanalı taşları gelişebilir. Tükürük taşlarının çoğu submandibuler bezden çıkan Wharton kanalında oluşur. Hasta tipik olarak yemek yedikten sonra çene altında aniden ortaya çıkan hızlı şişlik sonrasında başvurur. Şişlik ağrılı olabilir ancak iltihaplı değildir ve genellikle birkaç saat içinde azalır. Bu şişlik aralıklı olabilir ve her öğünde oluşmayabilir. Artan ağrı, aşırı hassasiyet, eritem ve ateşin eşlik ettiği enfeksiyon ortaya çıkabilir. Bu koşullar altında, bazen beze basıldığında kanalın açıklığından püy dışarı akması mümkündür.  

Ne Yapmalıyız

•  Tükürük kanalı taşlarının tedavisinin temelini konservatif bakım oluşturur. Hastalara bol sıvı almaları ve beze hafifçe masaj yaparken veya kanalı "sağarken" sık sık sıcak kompres uygulamaları tavsiye edilmelidir. Limon damlaları veya diğer sert ekşi şekerler (duktal salgıları teşvik eden sialogologlar) taşın dışarı çıkmasına yardımcı olabilir.
•  Mümkünse difenhidramin veya amitriptilin gibi duktal sekresyonları engelleyebilecek antikolinerjik ilaçları bırakın.
•  Herhangi bir kontrendikasyon yoksa, ağrıyı non-steroid antiinflamatuar ilaçlarla (NSAID'ler) kontrol edin.
•  Taşları hissederek tükürük kanalının gidişatını iki elle palpe edin. Submandibuler bez için, Wharton kanalında bir taş bulmak için ağız tabanını anteriora doğru elle muayene edin. Parotis bezi için, ağız mukozasını Stensen kanalına kadar ve kulak memesinden çene hattına kadar olan hat boyunca elle muayene edin.
•  Küçük bir yüzeysel taş hissedildiğinde , kanalın altındaki dokuyu ve ağzını az miktarda %1'lik epinefrinli lidokain ile uyuşturun. Varsa tıkalı kanalın ağzını genişletmek için punktum dilatörü kullanılabilir. Taş(lar)ı çıkarmak için bezi ve kanalı parmaklarınızla sağın.
•  Taş palpe edilemiyorsa , ultrasonografi, sialoendoskopi, bilgisayarlı tomografi (BT) görüntüleme, manyetik rezonans (MR) sialografi veya cerrahi müdahaleyi içerebilecek daha ileri tetkikler için hastayı bir kulak burun boğaz uzmanına yönlendirin.
•  Hastada ağrı, şişlik, eritem ve bezden pürülan akıntı veya sistemik enfeksiyöz semptomlar varsa, ilişkili bir enfeksiyondan (sialadenit) şüphelenin. Tedaviye 10 gün boyunca günde iki kez 875/125 mg amoksisilin/klavulanat (Augmentin) veya 6 saatte bir 300 mg klindamisin (Cleocin) ile başlayın. Daha şiddetli enfeksiyonlarda (örn. ateş, taşikardi, şiddetli şişlik ve ağrı olduğunda), intravenöz (IV) antibiyotik uygulaması için hastaneye kaldırılmayı düşünün.

  Ne Yapılmamalı

•  Hastada kabakulak şüphesi varsa tükürük kanalını genişletmeye çalışmayın. Parotis bezinin akut, kalıcı ağrısı ve şişmesi ile birlikte Stensen kanalının papillasının iltihabı, ateş, lenfositoz, hiperamilazemi ve halsizlik, kabakulak veya sialadenite neden olabilecek diğer virüsler için şüphe uyandırmalıdır.
•  Akut enfeksiyon durumunda sialografi çektirmeyin. Akut iltihaplı beze boya enjeksiyonu, enfeksiyonu bez kapsülünün dışına ve çevredeki yumuşak dokulara itebilir.

  TARTIŞMA Sialolithiasis tükürük bezlerinin en sık görülen bozukluğudur ve küçük parçacıklardan birkaç santimetre uzunluğunda taşlara kadar boyutu değişebilir. Tükrük kanalı taşları genel olarak kalsiyum fosfat ve hidroksiapatitten oluşur. Gut hastalarında ürik asit taşları oluşabilir. Çoğunluğu (yaklaşık %92'si) ağız tabanındaki submandibular bezlerin medial yüzeyinden çıkan Wharton kanalında oluşsa da, diğerleri yanaktaki (parotis bezinin ön kenarından çıkan) Stensen kanalında oluşur. %1 ila %2'si ise dil altı kanallarında meydana gelir. Taş oluşumunun kesin nedeni belli değildir. Lokal inflamasyon, yabancı cisim veya kanal yaralanmasının neden olduğu kanalın kısmi tıkanması durumunda kalsiyumdan zengin tükürüğün salgılanması taş oluşumuna sebebiyet verebilir. Dehidratasyon, antikolinerjik ilaçlar ve travma da tükürük kanalı taşlarının oluşumuna katkıda bulunabilir. Taşın konumuna ve büyüklüğüne bağlı olarak ortaya çıkan semptomlar farklılık gösterir. Tükürük taşlarının çoğu asemptomatik olmasına veya çok az rahatsızlığa neden olmasına rağmen, daha büyük taşlar tükürük akışını engelleyebilir ve ağrı ile şişmeye neden olabilir. Kural olarak şişliğin başlangıcı ani olur ve yemek sırasında tükürük salgılanmasıyla ilişkilidir. Sialolitiazisin ayırıcı tanısı tükürük bezini etkileyebilecek diğer hastalık süreçlerini içerir: enfeksiyonlar, inflamatuar durumlar, neoplastik ve neoplastik olmayan kitleler. Tedavi edilmediği takdirde tükürük taşları kronik sialadenite ve glandüler atrofiye neden olabilir. Konservatif tedavi oral analjezikler ve antibiyotiklerden oluşur. Cerrahi tedavi tükürük litotripsisi ve sialoendoskopiyi içerebilir.