Yapay bozukluk, fiziksel belirti ya da bulguların amaçlı olarak ortaya çıkarıldığı veya bu tür belirti varmış gibi davranılması ortaya çıkan belirli bir ruhsal bozukluktur. Hastalığın oluşturulması istemli ancak buna neden olan gereksinim bilinçdışıdır.
Hastalık kronikleşme eğilimli olup, prognozu iyi değildir. Tedavisi acil serviste yapılmasa da acil servise başvurularda hastalığın tanınması önem arz eder. Olası bir yapay bozukluğun erken araştırılması, hastanın kendine zarar vermesini ve gereksiz test ve tedavilerden kaynaklanan iyatrojenik komplikasyonları önleyebilir.
İNSİDANS: Genel popülasyonda kendine dayatılan yapay bozukluğun tahmini yaşam boyu yaygınlığı yüzde 0,1'dir ve klinik ortamlarda tahmini insidans yüzde 1'dir
Risk faktörleri:
- Kadın cinsiyet
- Evli olmayan kişiler
- Sağlık çalışanları (geçmiş veya şimdiki)
- Geçmiş psikiyatrik geçmiş
- Aile çatışması (örneğin, istismar veya ebeveyn boşanması)
- Yapay bozukluk için diğer risk faktörleri arasında yaş ≤40, travma öyküsü ve aile psikiyatrik öyküsü yer alır.
En yaygın tarif edilmiş semptomlar ve hastalıklar şunlardır:
- Karın ağrısı
- Artralji
- Göğüs ağrısı
- Koagülopati
- İshal
- Hematüri
- Hiperkortizolizm
- Hipertiroidizm
- Hipoglisemi
- Enfeksiyonlar
- Nöbetler
- İyileşmeyen cilt yaraları
- Kusma
- Zayıflık En sık rastlanan yapay psikiyatrik belirtiler ve hastalıklar arasında yas, depresyon, psikoz ve intihar düşüncesi ve davranışı yer alır.
Yapay bozukluktan ne zaman şüphelenmeli —
- Sağlık hizmetlerinden yararlanma oranlarının yüksek olması
- Aile ve arkadaşların yanı sıra önceki tıbbi kayıtlar gibi dış kaynaklardan gelen bilgilere erişim izni vermeyi reddetme
- Semptomlar olağandışı, nadir veya bilinen bir tanıya uymuyor
- Çok sayıda ilaç alerjisi
- Öykü, muayene ve laboratuvar testlerinde tutarsızlıklar
- •Tutarsız veya yanıltıcı öykü (örneğin, klinik öykü zamanla değişir)
- •Fizik muayene veya laboratuvar testlerinden elde edilen bulguları aşan yoğun semptomlar (örneğin, kalıcı ishal ve kusmadan şikayet eden hastalar dehidratasyon belirtisi göstermezler)
- •Birden fazla laboratuvar sonucu, tutarsız veya açıklanamayan sonuçlar verir
- Riskli olanlar da dahil olmak üzere testler ve prosedürler hevesle kabul edilir
- Negatif olan uzun ve kapsamlı klinik değerlendirme (örneğin, çok sayıda konsültasyon ve test)
- Psikiyatri danışmanlığına muhalefet
- Hasta, simüle edilmiş semptomlar veya hastalık tarafından garanti edilenden daha rahat görünüyor
- Uyumsuzluk veya yıkıcı davranış
- Hastalığın seyri olağandışı
- •Hastaneye yatıştan hemen sonra semptomların düzelmesi
- •Mevcut semptomlar düzeldikçe yeni olağandışı semptomlar ortaya çıkar
- Hastaneden planlı taburcu edilmeden kısa bir süre önce semptomların alevlenmesi
Ayırıcı tanılar
- Temaruz
- Munchausen Sendromu
- Borderline kişilik bozukluğu
- Konversiyon bozukluğu
- Sanrısal bozukluk
- Somatik semptom bozukluğu
- Genel tıbbi ve zihinsel bozukluklar
Genel Yaklaşım
Bir klinisyen hasta yönetimini denetlemelidir
•Yatan Hastalar – Kayıtlara katılım
•Ayakta Hastalar – Birinci basamak klinisyen; randevular düzenli olmalıdır böylece tıbbi müdahale sahte semptomlara veya indüklenmiş hastalıklara bağlı değildir
- Psikiyatri konsültasyonu yapılmalı
- Hastanın multidisipliner ekibinin tüm üyelerini yapay bozukluk tanısı ve tedavi planı hakkında bilgilendirin
- İntihar riskini değerlendirin
- Kendine zarar verme davranışını önlemek için hastayı izleyin (örn. sürekli gözlem altında tutun)
- Teşhis ve terapötik müdahaleler objektif klinik bulgulara dayanmalıdır.
- Prosedürler, geçmiş tıbbi kayıtlara erişime bağlı olmalıdır.
- Gerçek tıbbi bozuklukları gözden kaçırmaktan veya görmezden gelmekten kaçının
- Eşlik eden psikiyatrik bozuklukları değerlendirin ve tedavi edin
- Devam eden ve sürekli genel tıbbi bakım sunun
Dr. Büşra BAYSAN